جستارهایی در مدرسه کلامی قم
| نام كتاب : جستارهایی در مدرسه کلامی قم |
| تحت اشراف: سبحانی، محمدتقی |
| موضوع: تاریخ علم کلام و حدیث در قم، نقش شخصیت‌های کلامی، و جریان‌های فکری مرتبط. |
| سایر نویسندگان: (محمّد اخوان، محمّدمهدى آجيليان مافوق، رضا برنجكار، على‌رضا بهرامى، سهيلا پيروز فر، سيّد على‌رضا حسينى، عبدالرضا حمّادى، روح الله رجبى‌پور، جعفر رحيمى، محمّدتقى شاكر، سيّد حسن طالقانى، على معمورى، سيّد محسن موسوى) |
| سایر: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. پژوهشگاه قرآن و حدیث |
| تحقيق:پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام |
| به كوشش: سيّد حسن طالقانى |
| كنترل نهايى: سيّد مجتبى غيورى |
| سر ويراستار: على خنيفرزاده |
| ويراستار: محمّدحسن باجلان |
| نمونه‌خوان: علينقى پارسانيا، سيّد هاشم شهرستانى، محمّدعلى دبّاغى |
| صفحه‌آرا: مهدى خوشرفتار اكرم |
| طراح جلد: حسن فرزانگان |
| سر ويراستار: على خنيفرزاده |
| زبان: فارسی |
| ناشر: مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث. سازمان چاپ و نشر – قم – ایران |
| سال نشر: 1397 هجری شمسی |
| نوبت چاپ: سوم |
| تعداد صفحات: 356 |
| کد کنگره: ق8ط2 1354 LA |
| شمارگان: 500 نسخه |
| شابک: 978-964-493-882-5 |
| نوع جلد:جلد سخت |
| قطع: وزیری |
کتاب “جستارهایی در مدرسه کلامی قم“ یکی از پژوهش‌های جامع و معتبر در زمینه تاریخ، جریان‌های فکری، و شخصیت‌های تأثیرگذار مدرسه کلامی قم است. این اثر تحت اشراف استاد محمدتقی سبحانی و همکاری گروهی از پژوهشگران به نگارش درآمده و مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث آنرا منتشر کرده است. در ادامه، توضیحات مفصل‌تر و دقیق‌تر درباره این کتاب ارائه می‌شود:
ساختار کتاب
کتاب شامل سه فصل اصلی و موضوعات متنوع در زمینه تاریخ و تفکر کلامی قم است. فصول اصلی به شرح زیر هستند:
فصل اول: شکل‌گیری مدرسه کلامی قم
این فصل به مبانی تاریخی و فرهنگی تشکیل مدرسه کلامی قم می‌پردازد و شامل مباحث زیر است:
- مدرسه کلامی قم:
- توضیح چگونگی شکل‌گیری قم به‌عنوان مرکز علمی و دینی در قرون اولیه اسلامی.
- تأثیر مهاجرت علمای شیعه از کوفه به قم.
- کلینی و صدوق:
- نقش این دو شخصیت به‌عنوان نمادهای تفکر کلامی قم.
- تأثیر آثار آن‌ها بر گسترش علم حدیث و کلام.
- خاندان اشعری:
- بررسی نقش خاندان اشعری در گسترش علوم حدیثی و کلامی.
- تحلیل حضور این خاندان در قم و چگونگی انتقال میراث حدیثی از کوفه.
- افول مدرسه قم:
- دلایل تاریخی و اجتماعی کاهش نفوذ مدرسه قم در دوره‌های بعدی.
فصل دوم: اندیشه‌ها و آثار
این فصل، محور اصلی تفکرات و آثار شخصیت‌های مدرسه قم را پوشش می‌دهد:
- انتقال میراث حدیثی:
- نقش شخصیت‌هایی چون ابراهیم بن هاشم در انتقال احادیث کوفه به قم.
- معرفی راویان برجسته مانند محمد بن خالد برقی، حسین بن سعید، و احمد بن محمد بن عیسی.
- تحلیل آثار کلینی و صدوق:
- بررسی عقل‌گرایی در کتاب “کافی“ و تأثیر آن بر گفتمان کلامی.
- تحلیل نوآوری‌های صدوق در مواجهه با افکار غلات و مخالفان.
- جریان‌های متهم به غلو:
- معرفی شخصیت‌هایی مانند محمد بن اورمه و تحلیل نقش آن‌ها در تاریخ قم.
- بررسی چالش‌های مدرسه قم در مواجهه با این جریان‌ها.
فصل سوم: شخصیت‌ها
این فصل به معرفی زندگی، آثار، و تأثیر علمی شخصیت‌های برجسته مدرسه کلامی قم می‌پردازد:
- عبدالله بن جعفر حمیری:
- معرفی کتاب “قرب الاسناد“ و جایگاه آن در کلام شیعه.
- بررسی ارتباطات علمی و شاگردان او.
- سعد بن عبدالله اشعری:
- نقش این شخصیت در تدوین کلام شیعه.
- آثار برجسته او مانند “بصائر الدرجات“.
- شیخ کلینی:
- تحلیل زندگی، سفرهای علمی، و اثر بی‌بدیل او یعنی کتاب “کافی“.
- محمد بن حسن صفار:
- نقش او در انتقال میراث حدیثی و تأثیر کتاب “بصائر الدرجات“ بر مدرسه قم.
ویژگی‌های برجسته کتاب
- تحلیل تاریخی دقیق: کتاب به‌صورت جامع به تاریخچه شکل‌گیری قم به‌عنوان مرکز حدیث و کلام شیعه می‌پردازد.
- رویکرد تحلیلی و مقایسه‌ای: بررسی تطور اندیشه‌های کلامی و مقایسه آن‌ها با سایر مکاتب فکری.
- معرفی شخصیت‌های کلیدی: کتاب زندگی و آثار شخصیت‌های برجسته‌ای مانند کلینی، صدوق، و صفار را به تفصیل بیان می‌کند.
- منابع معتبر: نویسندگان از منابع کهن حدیثی و کلامی برای تحلیل استفاده کرده‌اند.
نکات جذاب و کاربردی
الف. نقش خاندان اشعری در مدرسه قم
خاندان اشعری، به‌ویژه مهاجرت آن‌ها از کوفه به قم، تأثیر بزرگی بر انتقال میراث حدیثی و شکل‌گیری مکتب قم داشتند. این بخش از کتاب به تحلیل روابط اجتماعی، فرهنگی، و فکری این خاندان پرداخته است.
ب. تحلیل عقل‌گرایی کلینی و صدوق
- کلینی:
- بررسی جایگاه عقل در تدوین کتاب “کافی“.
- ارتباط بین حدیث و عقل در گفتمان او.
- صدوق:
- نحوه مقابله با غلات و تفکرات افراطی.
- تحلیل دیدگاه‌های او درباره رابطه بین عقل و دین.
ج. گفتمان کلامی قم در مواجهه با جریان‌های فکری
- بررسی چالش‌های قم با جریان‌های متهم به غلو.
- تحلیل تأثیر این جریان‌ها بر انسجام مدرسه قم.
مخاطبان اصلی کتاب
- طلاب و دانشجویان علوم اسلامی: برای مطالعه تاریخ و تطور علم کلام و حدیث.
- پژوهشگران حوزه اندیشه اسلامی: به‌عنوان منبعی جامع و مستند برای تحقیقات علمی.
- علاقه‌مندان به تاریخ اسلام: برای آشنایی با تأثیر قم در شکل‌گیری تفکر اسلامی.
این کتاب برای کسانی که به تاریخ کلام شیعه، نقش عقل در تفکر دینی، و تحلیل جریان‌های فکری علاقه‌مندند، منبعی ارزشمند و جذاب است. با توجه به تنوع موضوعات و عمق تحلیل‌ها، مطالعه این اثر می‌تواند شناخت جامعی از مدرسه کلامی قم ارائه دهد.
