سرچشمه ي حكمت : جستارهايي در باب عقل
| نويسندگان : مهدي احمدي ـ رضا برنجكار ـ سيد محمد بني هاشمي- محمد بياباني اسكوئـي ـ سعيد رحيميان ـ محمدتقي سبحاني ـ محمدتقي فعالي- علي معموري |
| به كـوشش و ویراستاری: علي نقـي خـداياري |
| ناشـر: انتشارات نبـأ |
| چاپ اول : 1388 |
| شمارگـان : 3000 |
| ليتوگرافـي : نور / چاپ : الوان / صحافي : جلوه |
| شابك: 978-964-8323-75-7 |
| تعداد صفحات:319 |
معرفی کامل کتاب “سرچشمه‌ی حکمت: جستارهایی در باب عقل“
کتاب “سرچشمه‌ی حکمت“ اثری جامع و ارزشمند در حوزه مطالعات عقل در اسلام است که تحت نظر علی‌نقی خدایاری تدوین شده و توسط انتشارات نبأ منتشر شده است. این کتاب مجموعه‌ای از مقالات متنوع از نویسندگان برجسته است که عقل را از زوایای مختلف دینی، فلسفی و عرفانی بررسی کرده‌اند. در ادامه جزئیات بیشتری ارائه می‌شود.
ساختار و محتوای کتاب
کتاب به 9 فصل یا مقاله اصلی تقسیم شده است که هر فصل توسط یک یا چند نویسنده به نگارش درآمده است. در ادامه، مروری تفصیلی بر هر فصل و محتوای آن ارائه می‌شود:
- عقل در قرآن کریم (مهدی احمدی)
- موضوعات:
- مفهوم عقل و مشتقات آن در قرآن.
- کارکردهای عقل: هستی‌شناسی، خداشناسی، معادشناسی، انسان‌شناسی، و شناخت حقایق.
- موانع تعقل: عوامل درونی و بیرونی که مانع بهره‌گیری از عقل می‌شوند.
- تحلیل‌های تفسیری از تفاسیر قدیم (مانند طبری) و معاصر (مانند المیزان).
- نکات برجسته:
این مقاله به بررسی این می‌پردازد که چگونه قرآن بر بهره‌گیری از عقل تأکید می‌کند و عقل را به عنوان ابزاری برای شناخت حقایق هستی، اخلاق و آموزه‌های دینی معرفی می‌نماید.
- عقل در احادیث (رضا برنجکار)
- موضوعات:
- جایگاه عقل در احادیث نبوی و روایات معصومین.
- مفهوم “عقل دینی” در برابر عقل غیر‌دینی.
- تقسیم‌بندی عقل به عقل نظری و عملی.
- تأثیر عقل بر اخلاق، دین و علم.
- نکات برجسته:
نویسنده نشان می‌دهد که چگونه روایات اسلامی عقل را به عنوان مبنای تصمیم‌گیری‌های اخلاقی و دینی برجسته می‌کنند.
- عقل‌گرایی و نص‌گرایی در کلام اسلامی (محمدتقی سبحانی)
- موضوعات:
- تضاد و تعامل میان عقل و وحی در مکاتب کلامی.
- دیدگاه اشعری، ماتریدی و شیعه امامیه درباره عقل.
- بررسی نص‌گرایی در مقابل عقل‌گرایی در سده‌های متأخر.
- نکات برجسته:
مقاله روایتی تاریخی از جدال عقل و نقل در مکاتب کلامی ارائه می‌دهد و تأکید می‌کند که شیعه امامیه همواره به عقل در کنار نقل اهمیت داده است.
- بررسی تطبیقی عقل معتزلی و اشعری (علی معموری)
- موضوعات:
- تفاوت‌های مفهومی و کاربردی عقل در دستگاه فکری معتزله و اشاعره.
- رابطه عقل با اختیار، عدالت و تکلیف.
- نقد دیدگاه جبرگرایانه اشاعره.
- نکات برجسته:
این مقاله بر مبانی فلسفی و کلامی تأکید دارد و عقل را در دو مکتب برجسته اهل سنت تحلیل می‌کند.
- عقل از دیدگاه ابن سینا (رضا برنجکار)
- موضوعات:
- تقسیم‌بندی عقل به عقل نظری و عملی.
- مفهوم “عقل مستفاد” و رابطه آن با شناخت.
- تأثیر علم‌النفس ابن‌سینا بر فهم عقل.
- نکات برجسته:
ابن‌سینا عقل را به عنوان یک نیروی فراتر از جسم مادی معرفی می‌کند که قابلیت شناخت حقایق متعالی را دارد.
- جایگاه عقل در عرفان اسلامی (سعید رحیمیان)
- موضوعات:
- تقابل عقل و عشق در عرفان نظری و عملی.
- مفهوم عقل کلی و عقل جزئی.
- تمایز میان معرفت عقلی و معرفت قلبی.
- نکات برجسته:
این مقاله بررسی می‌کند که چگونه عرفان اسلامی به جایگاه عقل احترام می‌گذارد ولی آن را محدودتر از قلب و عشق می‌داند.
- عقل از نظر ملاصدرا (محمدتقی فعالی)
- موضوعات:
- مبانی هستی‌شناسانه عقل در فلسفه ملاصدرا (اصالت وجود، حرکت جوهری و قوس نزول و صعود).
- اتحاد عاقل و معقول.
- نقش عقل در خداشناسی و معادشناسی.
- نکات برجسته:
ملاصدرا عقل را به عنوان ابزاری برای اتحاد با حقیقت و شناخت هستی می‌بیند.
- عقل از دیدگاه اخباریان (محمد بیابانی اسکویی)
- موضوعات:
- جایگاه عقل در مکتب اخباری‌گری.
- حسن و قبح عقلی از دیدگاه اخباریان.
- نقد افراط و تفریط در استفاده از عقل.
- نکات برجسته:
این مقاله عقل‌گرایی و نص‌گرایی را در اندیشه اخباریون تحلیل کرده و دیدگاه آنان را در تقابل با اصولیون قرار می‌دهد.
- عقل از دیدگاه میرزای اصفهانی (سیدمحمد بنی‌هاشمی)
- موضوعات:
- تعریف عقل از دیدگاه میرزای اصفهانی.
- استقلال عقلی و حسن و قبح ذاتی.
- نقش عقل در فهم اصول و فروع دین.
- نکات برجسته:
این مقاله به بررسی جایگاه عقل از دیدگاه یکی از علمای معاصر شیعه می‌پردازد.
ویژگی‌های منحصربه‌فرد کتاب
- نگاه جامع:
کتاب با بررسی عقل از دیدگاه قرآن، حدیث، فلسفه، عرفان و کلام، دیدگاهی تطبیقی ارائه می‌دهد. - استناد به منابع اصیل:
تمامی مباحث کتاب با ارجاع به منابع اصلی مانند قرآن، احادیث، و آثار بزرگان فلسفه و کلام مستند شده‌اند. - قابلیت پژوهشی:
مناسب برای دانشجویان و پژوهشگران در حوزه‌های علوم اسلامی، فلسفه و عرفان.
جمع‌بندی
کتاب “سرچشمه‌ی حکمت“ یک اثر پژوهشی ارزشمند برای علاقه‌مندان به مباحث عقل و خردورزی در اسلام است. این کتاب با رویکردی تطبیقی و تحلیلی، جایگاه عقل را در علوم اسلامی تبیین کرده و خوانندگان را به تفکر و تحقیق در این زمینه دعوت می‌کند.
دریافت متن کامل کتاب
