معناشناسی روح در قرآن کریم

معرفی مقاله: معناشناسی روح در قرآن کریم
نویسندگان: محمدتقی شاکر و محمدتقی سبحانی
منبع: فصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، شماره ۱۷، پاییز و زمستان ۱۳۹۴

موضوع اصلی مقاله

این مقاله به بررسی معناشناختی واژه «روح» در قرآن کریم می‌پردازد و با تحلیل آیات مرتبط، تلاش می‌‌کند به ماهیت، مراتب و کارکردهای این مفهوم در نظام معرفتی قرآن دست یابد.

روش تحقیق

مقاله با رویکردی توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر روش اجتهادی (استنباط از متن قرآن) نوشته شده است. نویسندگان با دسته بندی آیات قرآن بر اساس موضوعات مرتبط با «روح»، به بررسی اشتراکات معنایی و تفاوتهای کاربردی این واژه پرداخته اند.

دستهبندی آیات روح در قرآن

۱. روح و آفرینش آدم (علیه السلام):

• نقش روح در دمیده شدن حیات به آدم (سوره های حجر: ۲۹، ص: ۷۲، سجده: ۹).
• روح به عنوان عاملی برای تکمیل خلقت انسان.

۲. روح و پیدایش عیسی (علیه السلام):

• آفرینش عیسی با نفخ روح الهی در مریم (سورههای نساء: ۱۷۱، مریم: ۱۷، تحریم: ۱۲).
• تشابه خلقت عیسی با آدم در بهره‌مندی از روح خاص.

۳. روح و تأیید مؤمنان:

• تقویت ایمان مؤمنان با «روح من الله» (سوره مجادله: ۲۲).
• ارتباط روح با حیات معنوی و استمرار ایمان.

۴. روح و وحی الهی:

• نزول روح به عنوان واسطه وحی (سوره‌های شوری: ۵۲، غافر: ۱۵، نحل: ۱۰۲).
• نقش روح در انتقال پیامهای الهی به انبیاء.

۵. روح و شب قدر:

• نزول فرشتگان و روح در شب قدر (سوره قدر: ۴).
• ارتباط روح با تقدیرات الهی و برکتهای معنوی.

۶. روح و قیامت:

• حضور روح و فرشتگان در صحنه قیامت (سوره معارج: ۴).
• نقش روح در بازتاب اعمال انسانها.

نتیجهگیری کلیدی

• روح در قرآن حقیقتی واحد با مراتب و مصادیق گوناگون است که دو مؤلفه اصلی آن حیاتبخشی و کمال آفرینی است.
• این مفهوم از آفرینش انسان تا قیامت، در سطوح مختلفی مانند حیات مادی، ایمان، وحی و تقدیرات الهی ظهور می‌یابد.
• روح قدس (به عنوان بالاترین مرتبه روح) ویژه انبیاء و اولیای الهی است و نقش محوری در انتقال وحی دارد.

اهمیت مقاله

• ارائه تحلیلی جامع از مفهوم روح در قرآن با تکیه بر آیات و تفاسیر معتبر.
• تصحیح برداشتهای نادرست از روح (مانند تشبیه آن به جبرئیل یا محدودکردن به حیات مادی).
• تأکید بر نقش روح در سیر تکاملی انسان از حیات مادی تا معنوی.

جمع بندی

این مقاله با نگاهی نظاممند به آیات قرآن، نشان می‌دهد که «روح» نه تنها عامل حیات جسمانی، بلکه محور کمال معنوی و ارتباط انسان با عالم غیب است. مطالعه این مقاله برای پژوهشگران علوم قرآنی، الهیات و فلسفه اسلامی توصیه می‌شود.

برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید