عنوان: نگاهی انتقادی به معجم عناوین کلامی و فلسفی
نویسنده: محمدتقی سبحانی
انتشار در: فصلنامه آینه پژوهش، شماره 35، آذر و دی 1374، صفحات 48-52
لینک مقاله در نورمگز: مشاهده مقاله
چکیده و هدف مقاله
این مقاله به نقد و بررسی کتاب “معجم عناوین کلامی و فلسفی” می‌پردازد که توسط بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی منتشر شده است. نویسنده با اشاره به اهمیت فرهنگنامه‌ها، معجم‌ها و دایره‌المعارف‌های تخصصی در تحقیقات علمی، نقدهایی را به روش، محتوای معجم، و عدم تطابق آن با نیازهای پژوهشگران وارد می‌کند.
ویژگی‌های اثر مورد نقد
کتاب “معجم عناوین کلامی و فلسفی” شامل دو بخش اصلی است:
- بخش کلامی 661 صفحه
- بخش فلسفی 171 صفحه
این معجم، عناوین فصل‌ها و ابواب حدود 200 کتاب کلامی و فلسفی را به ترتیب حروف الفبا گردآوری کرده و در پایان هر بخش، فهرست منابع آورده است.
نکات انتقادی مقاله
- روش انتخاب عناوین
نویسنده نقد می‌کند که به جای بررسی محتوای کتاب‌ها، صرفاً عناوین فصل‌های آن‌ها مورد توجه قرار گرفته است. این امر باعث شده تا بسیاری از محتوای مهم و مرتبط نادیده گرفته شود.
- کمبود و ناهماهنگی در منابع
- تنها از 3000 فیش برای 200 کتاب استفاده شده است که به طور میانگین برای هر کتاب 15 عنوان استخراج شده است.
- برخی منابع اصلی، مانند آثار ابن تیمیه، ابن قیم جوزی و منابع زیدیه نادیده گرفته شده‌اند.
- تفکیک نامناسب کلام و فلسفه
نویسنده معتقد است که تفکیک موضوعات کلامی و فلسفی در این معجم صحیح نبوده و باعث تکرار موضوعات مشترک در دو بخش شده است.
- ضعف در گزینش مدخل‌ها
مدخل‌های غیرمرتبط یا مبهمی مانند “آلات تناسل”، “عبادات”، و “قرآن” در بخش فلسفه آمده‌اند، در حالی که بسیاری از مباحث اصلی فلسفی و کلامی حذف شده‌اند.
- مشکلات ارجاع‌دهی و خطاهای محتوایی
- اشتباهات متعدد در ارجاع به منابع، مانند ارجاعات نادرست به جلدهای کتاب “اسفار”.
- تعریفات ارائه‌شده برای برخی عناوین ناقص یا محدود به دیدگاه یک مکتب خاص هستند.
پیشنهادات نویسنده برای بهبود
نویسنده معتقد است که معجم‌های تخصصی باید:
- از روش‌های دقیق‌تری برای استخراج اطلاعات استفاده کنند.
- منابع بیشتری را پوشش دهند.
- در تعریف عناوین، دیدگاه‌های مختلف را لحاظ کنند.
- از متخصصان با تجربه در تدوین محتوا بهره گیرند.
نتیجه‌گیری مقاله
این مقاله با هدف بهبود کیفیت تحقیقات علمی، انتقاداتی را به ضعف‌های ساختاری و محتوایی کتاب “معجم عناوین کلامی و فلسفی” وارد می‌کند. نویسنده ضمن قدردانی از تلاش‌های بنیاد پژوهش‌های اسلامی، خواستار دقت و وسواس علمی بیشتری در تدوین آثار مشابه است.
برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید
