مقاله “محدودیت ذاتی عقل در شناخت خدا؛ گونه‌ها و علت‌ها“ که در فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات کلامی (سال دوم، شماره هفتم، زمستان 1393) منتشر شده است، به بررسی محدودیت‌های عقل در شناخت خداوند از منظر متون دینی و روایات اسلامی می‌پردازد. این مقاله توسط محمد رکمی، شعبان نصرتی و محمدتقی سبحانی نوشته شده است.
چکیده مقاله:
عقل به عنوان مهم‌ترین منبع معرفتی انسان، در حوزه خداشناسی با محدودیت‌هایی مواجه است. این محدودیت‌ها در شناخت ذات، صفات و برخی افعال الهی (مانند مخلوقات) در متون دینی گزارش شده‌اند. روایات اسلامی نه تنها این محدودیت‌ها را بیان می‌کنند، بلکه به علت‌های این محدودیت‌ها نیز اشاره دارند. در این مقاله، محدودیت‌های عقل در حوزه‌های مختلف خداشناسی بررسی شده و شیوه‌های دستیابی عقل به معرفت، مانند احاطه، ضبط، تقسیم، تقدیر و تصور، تحلیل شده‌اند. این شیوه‌ها در شناخت ذات، صفات و برخی افعال الهی ناکارآمد هستند، زیرا ذات و صفات الهی بی‌نهایت و بسیط هستند و در محدوده ادراک عقل نمی‌گنجند.
کلیدواژه‌ها:
محدودیت، شناخت ذات و صفات، تقدیر، تصور، ضبط، احاطه، عقل.
ساختار مقاله:
- مقدمه: در این بخش جایگاه عقل در روایات اسلامی و اهمیت آن به عنوان منبع معرفتی بررسی شده است. همچنین به محدودیت‌های عقل در شناخت خدا اشاره شده است.
- گونه‌شناسی محدودیت‌های عقل در شناخت خدا:
- محدودیت مطلق: در برخی روایات، محدودیت عقل در شناخت خدا به صورت مطلق بیان شده است.
- محدودیت در شناخت ذات: عقل در شناخت ذات الهی ناتوان است.
- محدودیت در شناخت صفات: عقل در شناخت صفات الهی مانند عظمت، قدرت و علم ناتوان است.
- محدودیت در شناخت افعال الهی: عقل در شناخت برخی افعال الهی مانند قضا و قدر ناتوان است.
- علت محدودیت عقل در شناخت خدا:
- محدودیت در احاطه: عقل نمی‌تواند به خدا احاطه پیدا کند.
- محدودیت در ضبط: عقل نمی‌تواند ذات و صفات الهی را ضبط کند.
- محدودیت در تقسیم: عقل نمی‌تواند ذات الهی را تقسیم کند.
- محدودیت در تقدیر: عقل نمی‌تواند ذات و صفات الهی را اندازه‌گیری یا تقدیر کند.
- محدودیت در تصور: عقل نمی‌تواند تصویری از ذات و صفات الهی بسازد.
- نتیجه‌گیری: عقل به دلیل ذات محدود خود، نمی‌تواند به شناخت کامل ذات، صفات و برخی افعال الهی دست یابد. این محدودیت‌ها ناشی از بی‌نهایت بودن ذات و صفات الهی است که خارج از محدوده ادراک عقل قرار دارند.
منابع:
مقاله از منابع متعددی از جمله قرآن کریم، روایات اسلامی و آثار علمای اسلامی مانند کلینی، صدوق، مجلسی و دیگران استفاده کرده است.
اهمیت مقاله:
این مقاله به بررسی دقیق و تحلیلی محدودیت‌های عقل در شناخت خدا می‌پردازد و با استناد به متون دینی و روایات، علت‌های این محدودیت‌ها را تبیین می‌کند. این پژوهش برای علاقه‌مندان به فلسفه اسلامی، کلام و خداشناسی مفید است و به درک بهتر جایگاه عقل در شناخت خدا کمک می‌کند.
برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید
