| عنوان مقاله | از تاریخ تا اندیشه (بازنگری تاریخ فکر شیعه؛ پیش‌نیازها) |
| موضوع | بررسی ضرورت‌های پژوهشی و روش‌شناختی در بازنگری تاریخ تفکر شیعه |
| نوع مطلب | سخنرانی |
| نام مجله | خردنامه همشهری |
| شماره | 28 |
| تاریخ | مرداد و شهریور 1387 |
| شماره صفحه | 13-14 |
| توضیح | خلاصه سخنرانی استاد سبحانی در نشست پژوهشی در دانشکده علوم حدیث قم |
معرفی مقاله: از تاریخ تا اندیشه (بازنگری تاریخ فکر شیعه؛ پیش‌نیازها)
مقاله “از تاریخ تا اندیشه (بازنگری تاریخ فکر شیعه؛ پیش‌نیازها)“، نوشته استاد سبحانی، در شماره 28 از مجله خردنامه همشهری ( مرداد و شهریور 1387) منتشر شده است. این مقاله به بررسی ضرورت‌های پژوهشی و روش‌شناختی در بازنگری تاریخ تفکر شیعه پرداخته و ضمن ارائه پیش‌نیازها، بر ضرورت تغییر نگاه به این حوزه تأکید می‌کند. متن مقاله، در واقع تلخیصی از سخنرانی ایشان در نشستی پژوهشی در دانشکده علوم حدیث قم است.
محورهای اصلی مقاله:
- تعریف تاریخ تفکر و تفاوت آن با علم کلام:
- نویسنده تاریخ تفکر را شاخه‌ای از تاریخ می‌داند و معتقد است که نباید آن را با علم کلام یا اعتقادات مذهبی اشتباه گرفت. وی تأکید می‌کند که از درستی یک اعتقاد نمی‌توان به تاریخ آن قضاوت کرد و بالعکس.
- او اشاره می‌کند که تاریخ تفکر یک تلاش تاریخی است، نه یک تحلیل کلامی؛ بنابراین باید تفکر را در بستر تاریخ و زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آن بررسی کرد.
- ضرورت توجه به تاریخ تفکر شیعه:
- دکتر سبحانی به کم‌کاری حوزه‌های علمیه شیعه در این زمینه اشاره می‌کند و بیان می‌کند که در مقایسه با دیگر ادیان و مذاهب بزرگ دنیا، شیعه کمتر به تاریخ تفکر خود توجه کرده است.
- وی تأکید می‌کند که فهم بسیاری از متون دینی، از جمله آیات قرآن و احادیث، بستگی به شناخت تاریخی دارد و نبود این شناخت می‌تواند منجر به تفسیرهای نادرست شود.
- پیش‌نیازهای پژوهش در تاریخ تفکر شیعه:
- دکتر سبحانی سه محور اصلی را برای پژوهش در این حوزه معرفی می‌کند:
- اندیشمندان: بررسی شخصیت‌های برجسته تاریخی که صرفاً راوی نبودند، بلکه درایت حدیثی و تفکری داشتند.
- میراث‌شناسی: بازشناسی و بازسازی میراث شیعه که در گذر تاریخ دستخوش تغییرات و تحولات شده است.
- جریان‌شناسی: تحلیل جریان‌های مختلف فکری و حدیثی در تاریخ شیعه و شناخت بسترهای تاریخی که این جریان‌ها در آن شکل گرفته‌اند.
- دکتر سبحانی سه محور اصلی را برای پژوهش در این حوزه معرفی می‌کند:
- مشکلات و چالش‌های موجود:
- کمبود منابع تاریخی معتبر.
- پیچیدگی مباحث تاریخی و عدم وجود پژوهش‌های گسترده و آکادمیک.
- فقدان پژوهش‌های میان‌رشته‌ای که تاریخ تفکر را با سایر حوزه‌ها، مانند علم کلام و حدیث‌پژوهی، ترکیب کند.
- پیشنهادات پژوهشی:
- نویسنده پیشنهادهایی برای موضوعات پژوهشی ارائه می‌دهد، از جمله:
- بررسی میراث معارفی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه (علیهم السلام) و نقش آنها در شکل‌دهی به تفکر شیعه.
- پژوهش در اسناد و متون تاریخی مهم مانند صحیفه سجادیه، خطبه حضرت زهرا (سلام الله علیها) و نهج‌البلاغه.
- تحلیل تاریخ اندیشه شیعه در مناطق مختلف، مانند ری، کوفه، بصره، بحرین و مصر.
- تعامل حدیثی و کلامی میان شیعیان و سایر فرقه‌ها در سه قرن نخست.
- نویسنده پیشنهادهایی برای موضوعات پژوهشی ارائه می‌دهد، از جمله:
اهمیت مقاله:
این مقاله نه تنها به‌عنوان یک چارچوب نظری برای پژوهشگران علاقه‌مند به تاریخ تفکر شیعه مفید است، بلکه از منظر کاربردی نیز اهمیت دارد. زیرا نشان می‌دهد که با بازنگری دقیق در تاریخ تفکر شیعه، می‌توان به فهم عمیق‌تر و دقیق‌تری از منابع دینی و اعتقادی شیعه دست یافت و از تعارضات یا سوءتفاهم‌های تاریخی جلوگیری کرد.
برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید
