آیت‌الله حسنعلی مروارید(ره) الگوی الهام‌بخش برای نسل امروز حوزه است
حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمدتقی سبحانی رئیس پژوهشکده معارف اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، در نشست علمی «اندیشه‌های کلامی و معارفی مرحوم آیت‌الله میرزا حسنعلی مروارید» که به‌عنوان یکی از نشست‌های مقدماتی نکوداشت این عالم ربانی، با همکاری مرکز تخصصی آخوند خراسانی در مرکز تخصصی و حوزوی حضرت ولی‌عصر (عج) برگزار شد، به تبیین جایگاه علمی، معرفتی و اجتماعی مرحوم آیت‌الله مروارید پرداخت و ابعاد فکری مکتب معارفی خراسان را مورد بررسی قرار داد.
خلاصه ای از سخنرانی استاد محمدتقی سبحانی در نشست «اندیشه‌های کلامی و معارفی مرحوم آیت‌الله میرزا حسنعلی مروارید»
مرحوم آیت‌الله مروارید از شخصیت‌های برجسته مکتب علمی‌ای هستند که با عنوان «مکتب معارفی خراسان» شناخته می‌شود. این مکتب که توسط استاد ایشان، مرحوم میرزا مهدی اصفهانی، بنیان‌گذاری شد، دارای ویژگی‌های مهمی است که به اختصار می‌توان چنین برشمرد:
۱. جمع میان دو نحله کلامی عقلی و نقلی:
در مکتب معارفی خراسان، میان دو رویکرد کلامیِ عقلی و نقلی پیوند برقرار شده است. میرزا مهدی اصفهانی با بهره‌گیری از میراث معارفی موجود، دستگاهی معرفتی ارائه داد که انسجام درونی آن از مهم‌ترین ویژگی‌هایش به شمار می‌رود.
۲. توجه به اجتهاد در معارف:
هرچند در فقه سنت اجتهادی ریشه‌دار وجود داشت، اما در حوزه عقاید چندان مورد توجه قرار نگرفته بود. این مکتب روش‌های اصولی و اجتهادی را متناسب با مسائل اعتقادی به کار بست.
۳. توجه به روش‌شناسی در فهم دین:
برای نخستین بار، تقریرات میرزای نائینی توسط میرزا مهدی در مشهد مطرح شد. ایشان در عین بهره‌گیری از روش‌شناسی اصولی، تجدیدنظرهای اساسی نیز در آن داشت. دیدگاه‌های او صرفاً نظریه‌پردازی اصولی نبود، بلکه راهکارهایی روشی برای فهم معارف وحیانی به شمار می‌آمد.
۴. ورود به مبانی معرفت‌شناختیِ فهم دین:
فیلسوفان با منطق و متکلمان با دقیق الکلام به این حوزه پرداخته بودند، اما توجه به مباحث معرفت‌شناسی آیات و روایات کمتر سابقه داشت. بخش مهمی از نوآوری‌های میرزا اصفهانی و شاگردانش در این عرصه شکل گرفت.
۵. ابداعات در عناصر اندیشه دینی:
نوآوری‌های ایشان در مباحثی همچون معرفت‌الله، صفات الهی، اراده الهی و مسئله قضا و قدر ،که از دشوارترین مباحث معارف وحیانی به شمار می‌آیند ، نشانگر برجستگی این مکتب است. این نوآوری‌ها در حوزه‌های دیگر اندیشه دینی نیز مشاهده می‌شود.
مجموع این ویژگی‌ها نشان می‌دهد که با یک خیزش اساسی معرفتی روبه‌رو هستیم؛ جریانی که حجم قابل‌توجهی از اندیشه‌های نو را در قالب یک نظام فکری منسجم عرضه کرده است.
آیت‌الله مروارید از شاگردان برجسته این مکتب در حوزه خراسان بودند. ایشان از آغاز تحصیل با میرزای اصفهانی آشنا شدند و همواره با تلاش فراوان به فراگیری و تبیین آثار استاد پرداختند. ملازمت دائمی با میرزا مهدی که کمتر در دیگر شاگردان دیده می شود یکی از ویژگی‌های برجسته ایشان به شمار می‌رود.
از دیگر ویژگی‌های آیت‌الله مروارید، نگاه اعتدالی به معارف و عرصه عمل بود. همین اعتدال سبب شد که شخصیت ایشان الگویی ارزشمند برای نسل جدید حوزه به شمار رود. در نقد دیدگاه‌ها و افراد، نهایت ادب را رعایت می‌کردند و به‌عنوان فقیه و مجتهد، آراء خویش را با استقلال علمی بیان می‌نمودند، بی‌آنکه نگاه تقلیدی داشته باشند.
ویژگی دیگر ،شخصیت جامع ایشان بود؛ از این‌رو در ابعاد گوناگون علمی، عملی، فردی و اجتماعی الگویی شایسته برای نسل امروز می باشند.
