جریان‌های فکری مدرسه کلامی حله

مقاله حاضر با عنوان “جریان‌های فکری مدرسه کلامی حله“ در فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات کلامی، سال هشتم، شماره بیست و هشتم، بهار ۱۳۹۹ منتشر شده است. این مقاله به بررسی جریان‌های فکری و کلامی در مدرسه حله، یکی از مراکز مهم علمی شیعه در قرون میانی اسلامی، می‌پردازد.

چکیده مقاله:

حوزه علمی حله از همان ابتدای تأسیس در قرن ششم هجری، با حضور عالمان سرشناس امامیه شکل گرفت. هرچند در ابتدا تمرکز اصلی این حوزه بر فقه بود، اما به تدریج علم کلام نیز در این شهر گسترش یافت. جریان کلامی حله در ابتدا متأثر از معتزله متأخر بود، اما پس از ظهور خواجه نصیرالدین طوسی و ابن میثم بحرانی، ادبیات کلامی تحت تأثیر فلسفه مشاء قرار گرفت. این جریان جدید اگرچه در مسائل اصلی کلام همچنان منتقد اندیشه‌های فلسفی بود، اما در روش‌شناسی و ادبیات کلامی تا حد زیادی تحت تأثیر فلسفه قرار گرفت. در کنار جریان کلامی، جریان کلامی-حدیثی نیز وجود داشت که امتداد مدرسه کلامی حدیثی قم بود و در روش‌شناسی و برخی مسائل اعتقادی منتقد متکلمان بود. همچنین، گرایش‌های عرفانی نیز در مدرسه حله حضور داشتند و برخی از عالمان این مدرسه مانند خواجه طوسی و ابن میثم بحرانی تحت تأثیر این جریان قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها:

• حله
• مدرسه کلامی حله
• تاریخ کلام امامیه
• جریان‌های فکری امامیه

ساختار مقاله:

1. مقدمه: بیان اهمیت موضوع و سؤالات اصلی پژوهش.
2. ریشه‌های مدرسه حله در قم و بغداد: بررسی پیشینه علمی مدرسه حله و ارتباط آن با مدارس قم و بغداد.
3. جریان‌های فکری مدرسه حله:
   • جریان کلامی: بررسی جریان کلامی متأثر از معتزله متأخر و سپس فلسفه مشاء.
   • جریان کلامی-حدیثی: تحلیل جریان حدیث‌محور که منتقد متکلمان بود.
   • جریان عرفانی: بررسی گرایش‌های عرفانی در مدرسه حله و تأثیر آن بر عالمان این مدرسه.
4. نتیجه: جمع‌بندی یافته‌ها و تأثیرات جریان‌های فکری در مدرسه حله.

نویسندگان:

1. محمدتقی سبحانی: استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و عضو پیوسته انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه قم.
2. محمدجعفر رضایی: پژوهشگر پژوهشکده کلام اهل بیت فیقد پژوهشگاه قرآن و حدیث و عضو پیوسته انجمن کلام اسلامی حوزه.

منابع:

مقاله از منابع متعددی از جمله آثار کلاسیک شیعه، کتب رجالی، تاریخی و کلامی استفاده کرده است. برخی از منابع مهم مورد استفاده عبارتند از:

• خواجه نصیرالدین طوسی: اوصاف الاشراف، آغاز و انجام.
• علامه حلی: کشف المراد، نهج الحق.
• شیخ مفید: المسائل السرویه، تصحیح اعتقادات الامامیه.
• ابن میثم بحرانی: شرح نهج البلاغه، قواعد المرام.

این مقاله به بررسی دقیق و جامع جریان‌های فکری و کلامی در مدرسه حله پرداخته و نقش این مدرسه را در تحولات فکری و فرهنگی امامیه نشان می‌دهد.

برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید