مقاله “بررسیِ مسألۀ توقیفی بودن أسماء الهی در اندیشۀ سیّدمُرتضیٰ در بستر مکتب کلامی بغداد“ به قلم رضا برنجکار، محمدتقی سبحانی و مجید هادی‌زاده در فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات کلامی (سال دوازدهم، شماره ۴۶، تابستان ۱۴۰۳) منتشر شده است. این مقاله به بررسی یکی از مسائل مهم در حوزه توحید و خداشناسی در اندیشه سیّد مرتضی، از متکلمان برجسته امامیه، می‌پردازد.
موضوع مقاله:
مقاله به بررسی این مسئله می‌پردازد که آیا اسماء الهی (نام‌های خداوند) توقیفی هستند یا خیر. توقیفی بودن به این معناست که آیا این نام‌ها توسط خداوند تعیین شده‌اند و انسان‌ها مجاز به تغییر یا اضافه کردن نام‌های جدید برای خداوند نیستند، یا اینکه انسان‌ها می‌توانند بر اساس صفات الهی، نام‌های جدیدی برای خداوند انتخاب کنند.
چکیده:
مقاله با اشاره به اهمیت بحث توحید در علم کلام اسلامی، به مسئله توقیفی بودن اسماء الهی می‌پردازد. این مسئله از دیرباز در احادیث و متون کلامی مطرح بوده و متکلمان برای اثبات دیدگاه‌های خود به قرآن و سنت استناد کرده‌اند. سیّد مرتضی (۳۵۵-۴۳۶ قمری) از جمله نخستین متکلمان امامیه است که به صورت رسمی نظریه عدم توقیفی بودن اسماء الهی را مطرح کرده و آن را به عنوان یکی از راه‌حل‌های اصلی این مسئله ارائه داده است. این مقاله با بررسی متون کلامی سیّد مرتضی، دیدگاه او را در این زمینه استخراج و تحلیل می‌کند.
کلیدواژه‌ها:
- اسماء الهی
- توقیفی بودن
- توقیفی بودن اسماء الهی
- مکتب کلامی بغداد
- سیّد مرتضی
ساختار مقاله:
مقاله در چند بخش اصلی تنظیم شده است:
- مقدمه: بیان اهمیت مسئله توقیفی بودن اسماء الهی و پیشینه آن در علم کلام.
- بررسی دیدگاه سیّد مرتضی: تحلیل نظرات سیّد مرتضی در مورد توقیفی بودن اسماء الهی با استناد به آثار او.
- نقد و بررسی: ارزیابی دیدگاه سیّد مرتضی و مقایسه آن با دیدگاه‌های دیگر متکلمان.
- نتیجه‌گیری: جمع‌بندی یافته‌ها و ارائه نقدهایی بر دیدگاه سیّد مرتضی.
نتایج:
مقاله به این نتیجه می‌رسد که سیّد مرتضی با استناد به قواعد زبانی و عقلی، نظریه عدم توقیفی بودن اسماء الهی را مطرح کرده است. او معتقد است که انسان‌ها می‌توانند بر اساس صفات الهی، نام‌های جدیدی برای خداوند انتخاب کنند، به شرطی که این نام‌ها با صفات الهی تناسب داشته باشند. این دیدگاه با نظریه‌های دیگر متکلمان، مانند شیخ مفید، که به توقیفی بودن اسماء الهی معتقد بودند، در تضاد است.
نقدها:
مقاله همچنین به نقدهایی بر دیدگاه سیّد مرتضی اشاره می‌کند، از جمله:
- نادیده گرفتن روایات نهی‌کننده از تسمیه: سیّد مرتضی برخی روایات که از نام‌گذاری خداوند نهی کرده‌اند را نادیده گرفته است.
- عدول از مبنای اجماع: سیّد مرتضی از اجماع امامیه در مورد توقیفی بودن اسماء الهی عدول کرده است.
- عدم رعایت ادب در نام‌گذاری: ممکن است نام‌گذاری توسط انسان‌ها با ادب و احترام لازم نسبت به خداوند همراه نباشد.
منابع:
مقاله از منابع متعددی از جمله آثار سیّد مرتضی، شیخ مفید، کلینی و دیگر متکلمان استفاده کرده است.
این مقاله برای علاقه‌مندان به علم کلام اسلامی، به ویژه مباحث مربوط به توحید و اسماء الهی، منبعی ارزشمند محسوب می‌شود.
برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید
